آب در باغ ایرانی
یکی از مشخصه های مهم باغ ایرانی تمایل زیاد به نمایش آب است؛ از این رو باغ ساز ایرانی بازی های غریبی با آن را به نمایش می گذارد و تلاش بر این است آب هرچه بیشتر خودنمایی داشته باشد و صدا و منظر فرحبخش خود را به تظاهر بگذارد (حیدرنتاج، 1389 : 61). چنان که در باغ دولت آباد، آب به تمامی به نمایش گذاشته می شود؛ معمار با بازی وصف ناپذیری، بارها آب را به درون زمین برده و بیرون آورده است، به طوری که آب در تمام سطح باغ حضور دارد. درواقع باغساز تنها به عبور آب از لایه های زیرین زمین و سیراب کردن درختان قناعت نمی کند، بلکه آب گوارا را به روی زمین می آورد و به نمایش می گذارد (جواهریان و شاهچراغی، 1383). در بررسی باغ های ایرانی متعددی که در گوشه و کنار سرزمین ایران خلق شده، موضوع جالب توجه آن است که علی رغم تنوع اقلیمی، هیچ باغی بدون عنصر آب نمی بینیم. در اقلیم های پر آب شمال، آب در باغ بیش ترین کمیت را نسبت به سایر عناصر دارد و در اقلیم های خشک و بیابانی، این کمبود کمیت با بازی های متنوع و متعدد طرح و شکل و صدا جبران شده است. جوی، حوض، استخر، فواره و آب نما از انواع اشکال استفاده از آب است و جریان، رکود و پاشش از جمله حالت های نمایش این عنصر در باغ ایرانی است. جزئیاتی چون جاری کردن آب بر سطوح غیر مسطح مانند تراش های سینه کبکی با هدف تولید صدای جریان آب در شرایطی که آب از نظر کمیت، ضعیف است، شیوه ای برای القاء تصور آب خروشان به مخاطب به شمار می رود. همچنین استفاده از پدیدۀ انعکاس آب راکد در حوض و استخرهایی که در مقابل کوشک قرار گرفته اند، به تولید منظر برای بیننده کمک می کند.
- جواهریان، فریار، شاهچراغی، آزاده (1383)، باغ دولت آباد (یزد). مجموعه مقالات باغ ایرانی : حکمت کهن. منظر جدید، تهران : انتشارات موزه هنرهای معاصر تهران.
- حیدرنتاج، وحید (1389)، باغ ایرانی، تهران: انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی.
- میرفندرسکی، محمدامین ( ۱۳۸۴)، باغ ایرانی چیست؟ باغ ایرانی کجاست؟ موز ه ها، 41 ، ۲- ۵.