آجر در معماری ایرانی
یکی از این قدیم یترین مصالح ساختمانی که هم در سازه و ساختار و هم در تزیین ساختمان ها از آن استفاده می شد آجر است. آجر از مصالح بومی و کار آمد در معماری ایران زمین است؛ که هم در تزیین و هم در ساخت بنا استفاده شده و می توان از آن در همه فضاها و اجزای معماری استفاده کرد(مومنی، عطاریان و میرزاوند، 1395: 124). آجر از جهت مقاومت به مانند نوعی سنگ است که از پختن گل ورزدیده به عمل می آید. مقاومت آجر بستگی به نوع خاک مرغوب آن دارد که مخلوطی است از 75 درصد خاک رس و 25 درصد سیلیس (لای) به علاوه مقدار آب لازم که از آن خشت تهیه می شود و با حرارت کافی به روش های سنّتی و یا ماشینی در شکل های گوناگون پخته می شود. حدود هزاران سال قبل از پخت آجر به روش قالب زنی خشت، تهیه آجر به صورت بلوک های نامنظم از گل سفت خشک شده آماده می شد که آن را به کوره های اولیه می بردند و با پختن بلوک از آن سرپناه می ساختند. در واقع می توان کشف آجر را همزمان با کشف آتش و از دگرگونی زمین در اطراف اجاق های صحرایی که مورد استفاده چادرنشین ها بوده، دانست. قدیمی ترین لوح آجری از دوران «سارگن» مؤسس امپراتوری «کاد» مربوط به 2400 سال قبل از میلاد مسیح است. بعد از قالب زدن خشت و پختن آن به نام آجر در بناهای کلده و بابِل و آشور و میان رودان بین دجله و فرات استفاده فراوان شده بود. از میان بناهای به جای مانده می توان به برج بابل 11 که با آجر ساخته شده است اشاره کرد و نیز بنای «چغازنبیل» (مصطفوی، 1359).
- مصطفوی، سیدمحمدتقی (1359)، نگاهی به هنر معماری ایران، شرکت سهامی سیمان تهران، شرکت سهامی سیمان شمال، تهران.
- مومني، كوروش، عطاريان، كوروش و ميرزاوند، آذين(1395)، «بررسي تطبيقي ويژگي هاي تز يينات آجركاري خانه آخوند، ابوي خرم آباد و خانه سوزنگر دزفول»، اثر، سال سي و هفتم، شماره 73 ،۱۴۲-۱۲۳.