تزئینات در معماری اسلامی
فلسفه تزئین در معماری اسلامی اگر زیبایی را جوهر هنر بدانیم دستیابی به هنر و زیبایی از موارد مهم ذکر شده در مولفه های معماری ایرانی – اسلامی است و بدین دلیل از معماری جدایی ناپذیر است.”آفرینش زیبایی در هنر ایران بر اصل تزیین استوار است، در معماری ایرانی قبل و پس از اسلام، عنصر تزیین نقش اساسی دارد و حضور تزیینات عمدتا پرکار و متنوع از معماری و ساختمان جدایی ناپذیر است. از دوره هخامنشی و ساسانی و پس از اسلام تا پایان دوران قاجار نیز شاهد زیبایی شناسی مبتنی بر تزیین هستیم” (جوادی، ۱۳۸۵). بنابراین می توان هنر ایران را دارای ویژگی اصلی تزیینی دانست. در معماری نیز علاقه به سطوح تزیینی با علاقه به اشکال ساختمانی برابر بوده و تزیینات در ارتباط اجزا با کل ساخته می شود. تزیینات معماری، مرکب از دو واژه تزیین و معماری است. معنای مستقیم تزیین، آراستن، آرایش کردن، مزین کردن است. واژه های مرتبط با تزیین در متون کهن ایرانی و اسلامی، بارها تکرار شده و همگی بر ماهیت آراستگی و شرافت بخشی و ارزش گذاری به ماده تاکید دارند. اگر در مفهوم و معادل های فارسی این کلمه دقت کنیم، مفاهیم کیفی یافت خواهد شد که می توانند به صورت کلی بر هر پدیده ای مصداق دلالت گری داشته باشند (کفشچیان مقدم، منصوری و شمسی زاده ملکی، ۱۳۹۲: ۵۸). در مقابل تزئین در دایره المعارف های غربی یا به مفهوم غربی آن به طبقه خاصی از آثار اطلاق می شود که لذت بصری صرف ایجاد می کند و در معنای خاص تر، آرایش یک سطح است با تأکید بر ماهیت دو بعدی آن که ارزش بصری کم تری نسبت به دیگر آثار داراست. چنان که «ترنر» اعتقاد دارد: «تزیین یا الگو برای ساختار یک شی ضروری نیستند، بلکه صرفا برای زیبایی به کار برده می شوند» (Turner, 1996: 531).
- جوادي، شهره (1385)، تزيين، عنصر اصلي در زيباييشناسي هنر اسلامي، باغ نظر، (3): 57-51.
- کفشچيان مقدم، اصغر، منصوري، سيد امير و شمسي زاده ملکي، روح الله (1392)، بررسي تزيينات معماري سنتي ايران از منظر ديوارنگاري، هنرهاي زيبا، هنرهاي تجسمي، 18(3)، 57-64.
- Turner, J, (1996), Encyclopedia Britannica, a new survey of universal knowledge, volume 16, The dictionary of art, in thirty-four volumes. Oxford University Press.