جلوخان در معماری ایرانی
جلوخان فضایی وسیع و بزرگ است که در جلوی پیش طاق بعضی از بناهای بزرگ و مهم، طراحی و ساخته می شده است. یکی از اهداف جلوخان، اهمیت بخشیدن به فضای ورودی بنا و تمایز بهتر آن از فضای معبر یا میدان بوده است (نیلفروشان، 1381). «ﺟﻠﻮﺧــﺎن» واژه اي اﺳــﺖ ﮐــﻪ از ﺗﺮﮐﯿــﺐ دو ﮐﻠﻤــﻪ «ﺟﻠﻮ» ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي « ﭘﯿﺶ، ﭘﯿﺶ رو، روﺑـﻪ رو» (ﻋﻤﯿـﺪ، 1342). و ﮐﻠﻤﻪ «ﺧﺎن» ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺧﺎن در ادﺑﯿﺎت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي«ﺧﺎﻧﻪ، ﺳﺮا، ﮐﺎرواﻧﺴﺮا» (ﻋﻤﯿﺪ، 438: 1342). ﺑـﻪ ﮐـﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻔﺖ ﺧﺎن رﺳﺘﻢ، ﺧﺎن ﮔﺎه، ﺧﺎﻧﻤـﺎن . ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺟﻠﻮﺧﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺟﻠﻮ ﻣﻨﺰل، ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻗﺒـﻞ از ورود ﺑﻪ ﻣﻨﺰل، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﻣﻨﺰل و ﯾﺎ آﻣـﺎدﮔﯽ ﺟﻬـﺖ ورود ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﻣﻌﯿﻦ ﻧﯿـﺰ ﺟﻠﻮﺧـﺎن ﺑـﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺎﻧﻪ، ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﻠـﻮ ﻋﻤـﺎرت وﻣﻨـﺰل واﻗـﻊ ﺑﺎﺷﺪ» ﻣﻌﻨـﯽ ﺷـﺪه اﺳـﺖ (ﻣﻌـﯿﻦ، 1238: 1360). ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﺟﻠﻮﺧﺎن (ﭘﯿﺶ ﺧﺎن) ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻓﻀﺎي واﺳﻄﻪ در ﻣـﺮز ﺑﯿﻦ ﺣﺮﯾﻢ درون و ﺑﯿﺮون، ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻓﻀﺎﯾﯽ ارﺗﺒﺎﻃﯽ در ﺟﻠﻮي در ورودي ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻨﺎﻫﺎ ﮐـﻪ ﻋﻤﻮﻣـﺎً از ﭼﻨـﺪ ﻃـﺮف ﻣﺤﺼﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ورودي و اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ورود ﺑﻪ ﺑﻨﺎ، ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺣﺮﯾﻢ ﺑﻨﺎ، ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑـﺮاي ورود، ﻣﮑـﺚ، ﺗﺠﻤـﻊ، ﺣﺮﮐـﺖ و درك ﺑﻬﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﻣﻬﯿﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﻟﺬا ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﺟﻠﻮﺧﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺪاﻧﮕﺎه ﺟﻠﻮ ﺑﻨﺎ و ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﺎز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ورودي ﺧﺎﻧﻪ، ﻣﺴﺠﺪ، ﮐﺎرواﻧﺴﺮا، ﺣﻤـﺎم و …اﻃـﻼق ﻣﯽ ﮔﺮدد.
- ﻋﻤﯿﺪ، ﺣﺴﻦ (1342)، فرهنگ عمید، ناشر ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺳﯿﻨﺎ، ﺗﻬﺮان.
- معین، محمد ( 1360)، ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﻓﺎرﺳــﯽ، ﺟﻠــﺪ اول، اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﯿﺮ ﮐﺒﯿﺮ، ﺗﻬﺮان، ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم.
- نیلفروشان، محمدرضا (1381)، ورودی های اصفهان، فرهنگ هنر معماری.