درون گرایی
درون گرایی مفهومی است که به صورت یک اصل در معماری ایران وجود داشته است و با حضوری آشکار به صورت های متنوع قابل درک و مشاهده است. در واقع اگر بخواهیم یک ویژگی مشترک بین تمام رویکردهایی که در معماری اسلامی وجود دارد، ذکر کنیم “درون گرایی” مسلما از اولین گزینه هاست. این عنوان اجمالا به صورت عدم توجه فضای درون بنا به محیط خارج تعریف و عمدتا مترادف با سازماندهی حول حیاط خارج و جدایی فضاهای زنانه و مردانه دانسته شده است. دیدگاه های تحلیلی موجود در مورد درون گرایی معماری در عالم اسلام، متمرکز بر پنج عامل نقش الگوهای تاریخی، نقش اقلیم در ایجاد الگوی حیاط مرکزی، تحلیل عرفانی، نقش دفاعی و تفکیک کل فضای انسان ساخت بر مبنای جنسیت در اسلام است (ناری قمی، ۱۳۸۹: ۷۰). خصوصیت درون گرایی واحدهای مسکونی در جوامع اسلامی که خانواده در آن از حرمت خاص برخوردار است با فرهنگ جامعه کاملا سازگار بوده و تحت تأثیر آن کمابیش تا عصر جدید تداوم یافته است (هاشمی و میر غلامی، ۱۳۹۲: ۱۰۰۲).
- ناری قمی، مسعود (1389)، “مطالعه ای معنا شناختی در باب مفهوم درون گرایی در شهر اسلامی”، هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دوره دوم، شماره 43 (پاییز)، 69-82.
- هاشمی، ملیحه، میرغلامی، مرتضی (1392)، “بازتاب جنسیت در فضاهای شهری سنتی ایران در عصر صفویه”، در مجموعه مقالات برگزیده اولین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، زاهدان، 995-1014.