فخر و مدین در معماری
روی هم رفته به دیواری گفته می شده که با گل پخته و سفال و کاشی ساخته می شده و فرورفتگی و روزنه ای کوچکی میان آن در می آمده است (پیرنیا، ۱۳۸۷). «فخرومدین» به چیزی گفته می شود که با گل پخته و سفال با کاشی ساخته شده و روزن های کوچکی در میان آن درمی آید (پیرنیا، ۱۳۷۸: ۵۷۳؛ خواجه نوری و همکاران، ۱۳۹۶: ۲۲۱). فخرومدین نوعی شیوه آجرکاری است که علاوه بر آرایه ای تزئینی، عملکردهای دیگری را دربر می گرفته است؛ در واقع نوعی آجرکاری که علاوه بر زیبایی بخشیدن به بنا به کارکردهای دیگری، از جمله تهویه هوا نیز پاسخ گفته است. مفهوم فخرومدين متأثر از نوع و جنس مصالح، رنگ و يا هندسه به کار گرفته شده در ساخت آن است. در ادبیات عامیانه، با توجه به شکل هندسی آن، برای این عنصر، عناوینی مانند دیواره دارای خلل و فرج و یا دیواره متخلل استفاده می گردد (نژاد ابراهیمی و توران پور، ۱۳۹۷: ۱۶۸).
- پیرنیا، محمد کریم (1387)، سبک شناسی معماری ایران، تهران، انتشارات سروش دانش
- پیرنیا، محمدکریم (1378)، آشنایی با معماری اسامی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
- خواجه نوری، الهام؛ فلامکی، محمدمنصور؛ و کبودر آهنگی، مینا (1396)، «چگونگی های شکل گیری و تکامل آجر در معماری ایرانی»، دوماهنامۀ نخبگان علوم و مهندسی، دورۀ 2، شماره 2، صص؛ 202-235.
- نژاد ابراهیمی، احد؛ و تورا نپور، محیا (1397)، «حس مکان در مساجد براساس مطالعۀ تطبیقی شکل و مکان ساخت فخرومدین در مساجد تاریخی»، پژوهش های باستان شناسی ایران، دوره9، شماره2، صص 165-182.