قلمرو در معماری ایرانی
فرهنگ دهخدا قلمرو را اسم مرکبی با معنی ملک، مملکت و ولایت متصرفه معرفی کرده است. ملک و ولایتی که در آن نوشته قلم پادشاهی رود و مردم آن جا نوشته او را قبول نمایند (فرهنگ دهخدا، ذیل واژه قلمرو). همچنین قلمرو را معادل واژه انگلیسی Territory قرار می دهند. فرهنگ و بستر، این واژه را “از ریشه Terra به معنی زمین معرفی می کند و آن را علاوه بر محدوده تحت تملک، معادل زمین یا آب تحت اختیار یک ملت، کشور یا قانون و نیز محدوده مشخص شده برای فضای خاص فعالیت یا جریان فکری می داند”( 1884 , Webster Dictionary, 1977). هر رفتاري در محدوده اي مشخص و تعیین شده اتفاق می افتد که قلمرو نامیده می شود. این مفهوم ریشه در تحلیل هاي جامعه شناختی زندگی شهري دارد که از دهه 1920 آغاز شد (Park, Burgess & Mckenzie, 1925; Thrasher, 1927; Whyte, 1943; Yablonsky, 1962; Zorbaugh, 1929). مفهوم قلمرو دربردارنده استفاده انحصا ري متقابل از مکان و اشیا توسط اشخاص یا گروه هاست ( Altman &Hythorn, 1967; Sundstrom, 1974; Altman & Taylor & Wheeler,1971). قلمرو فضایی محدود شده است که یک شخص یا گروه از آن استفاده نموده و هم چون فضایی انحصاري دفاع می کند. این قلمرو دربردارنده احساس یگانگی روانی با یک مکان است که با رفتارهاي مالکیت جویانه و قرار دادن اشیا در آن مشخص و محدود می شود (1970 ,Pastalan). مفهوم قلمرو تنها یک موضوع فضایی نیست، بلکه یک پدیده اجتماعی نیز به شمار می رود. در حقیقت قلمرو را می توان موقعیت و مکان یک اجتماع در فضا دانست .(Lawson, 2001: 168)
- Webster’s Universal Dictionary (1977), Webster Universal Press, New York.
- Park, R. E., Burgess, E. W., & McKenzie, R. D. The city, Chicago. Chicago: University of Chicago Press, 1925.
- Altman, I.,Taylor, D. A., & Wheeler, L. Ecological aspects of group behavior in social Journal of Applied Social Psychology, 1971, 1, 76-100.
- Pastalan, L. A. Privacy as an expression of human In L. A. Pastalan and D. H. Carson (Eds.), Spatial behavior of older people. Ann Arbor: – University of Michigan Press, 1970. Pp. 88-101. (a)
- Lawson, Bryan (2001), The Language of Space, Butterworth-Heinemann, London.