محرمیت
واژه محرمیت از ريشه عربی (حرم) در لغت نامه دهخدا به شکل زیر تعبیر شده است: محرمیت. [م رمی ی] (ع مص جعلی، امص) محرم بودن. محرمی. راز داری. خویشی و در معنی محرم آمده است:
محرم. [م ر] (ع، ص، ا) ناشایست. حرام. کسی که اذن دخول در حرم و خانه شخصی را دارد. خویشاوند. خویش. آشنا. اهل سرو آن که در نزد وی بتوان راز را به ودیعه گذاشت. معتمد. قدیم، مقرب. خودی. یگانه. رازدار.
محرم شدن: رازدار شدن. معتمد کسی گشتن در حفظ اسرار نامحرم: بیگانه. ناموافق و نامعتمد
حریم: پناهگاه. خانه شخص و اطراف آن که از تعرض دیگران در پناه است.
در فرهنگ فارسی دکتر محمد معین، واژه محرمیت به معنای محترم بودن تعبير شده است و در معنای محترم نیز آمده است:
1- ناشایست- حرام. 2- خویشاوندی نزدیک که نکاح او روا نباشد. 3- زن- زوجيه. ۴- خویش۔ خویشاوند. 5- آشنا – واقف کار. ۷- مقرب۔ ندیم.
با توجه به آن چه بیان گشت، می توان عنوان داشت که مراد از محرمیت در فضای معماری و شهرسازی، کالبد دادن به فضا به گونه ای است که دارای حریم از دو جنبه کالبدی و معنایی باشد. حریم داشتن در حوزه کالبد فضایی بیش تر متمرکز بر اصولی است که امنیت فضا را شکل خواهند داد و در حیطه معنایی ویژگی هایی است که حرمت و ارزش را برای فضایی معماری به ارمغان آورد به گونه ای که فرد در آن به آرامش برسد. در این زمینه و برای روشن تر شدن موضوع می توان به آیه ۸۰ از سوره مبارکه نحل اشاره کرد، در جایی که خداوند می فرماید: «.. وجعل لكم من بيوتكم سكنا». «خداوند از خانه هایتان جایی را برای آرامش شما قرار داد و از پوست چارپایان، خیمه هایی برای شما مقرر کرد تا در موقع استقرار و کوچ، سبک و قابل انتقال باشد و از پشم و کرک و موی آن ها اثاث زندگی و مایه تجربیات قرار داد تا در حیات دینوی از آن استفاده کنید.» (مکارم شیرازی، ۱۳۶۱). در معماری ایران باستان نیز مساله محرمیت مطرح بوده است. بحث نداشتن ارتباط بصری مستقیم فضای درونی با فضای شهری از دو زاویه اقلیمی و فرهنگی قابل بررسی است. «بخش بزرگی از سرزمین ایران دارای آب و هوای گرم و خشک با بارندگی کم همراه با طوفان های شن و آفتایی سوزان است. سازندگان بناهای این مناطق با شناخت این ویژگی های محلی- جغرافیایی، خانه را طوری طراحی کرده اند که هر نوع ارتباط مستقیم با عوامل جغرافیایی یاد شده، قطع و محیطی امن برای اهل خانه فراهم گردد» (معماریان، ۱۳۷۳).
- معماريان، غلام حسين (1373)، “آشنايي با معماري مسكوني ايران”، گونه شناسي درونگرا، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ايران.
- مكارم شيرازي، ناصر (1361)، “تفسير نمونه”، جلد سوم و چهارم، انتشارات دارالكتب الاسلاميه.
- “دهخدا”، علي اكبر، لغت نامه.
- معين، محمد (1371)، “فرهنگ فارسي”، جلد سوم، چاپ هشتم، تهران، نشر سپهر.