پایاب در معماری ایرانی
فضای بسیار خنک در پایین ترین بخش خانه است. در این فضا روزنه ایی مختلف جهت عبور آب قنات و گذر آن از پایاب در نظر گرفته شده است. شکل این قسمت معمولا هشت گوش و طاق آن ترکین یا کلنبو است. میزان خنکی پایاب به حدی است که بعضی از انواع خوراکی ها را برای آن که در تابستان خراب نشوند در آن جا قرار می دادند(معماریان، 1389). پاياب يا پا كنه يا جوي، مجموعه عناصري مثل پله و فضاي زير آن است كه براي دسترسي به آن در زيرزمين مي ساختند. محل دسترسي به آب قنات در حياط خانه ها و مساجد نيز بوده است و نمونه هاي عمومي آن در شهرهايي همچون نايين به چشم مي خورد. نمونه هاي عالي پاياب در مسجد جامع نايين، مسجد جامع نطنز، مسج د جامع يزد و خانه هاي تاريخي يزد از جمله خانه اي كه امروز به هتل كهن كاشانه تبديل شده ديده مي شود (پیرنیا، 1382)
- معماریان، غلامحسین(1389)، معماری ایرانی، انتشارات سروش دانش.
- پيرنيا، كريم(1382)، آشنايي با معماري اسلامي ايران ،انتشارات علم و صنعت، چاپ هفتم.