پشت بند در معماری ایرانی
پشت بند یکی از عناصر معماری است که با رویکرد سازه ای در بناهای تاریخی به وفور مورد استفاده قرار گرفته است. معماری پشت بندها و عملکردشان که در مهار نیروی رانشی سازه های متفاوتی از بنا همچون دیوار، گنبدخانه، ایوان ها و … مؤثر بوده اند، نشان از نبوغ و درک عمیق معماران از رفتار سازه ای آن ها دارد. حتی در بسیاری از منابع، زمین را به عنوان پشت بند شناسایی کرده اند. به گفته پیرنیا: معماران، خاک برداشته شده از حیاط را دوباره در همان ساختمان به کار می بردند، گود شدن ساختمان به ایستایی تاق ها نیز کمک می کرد چون زمین پشت در برابر رانش بود(پیرنیا، 1387: 32). در فرهنگ آنندراج، به جای واژه ی پشت بند، از واژه هایی مانند پشتیبان، پشتبان، پشتیوان، پشتوان، پشتواره، پشتار، پشتاره، پشت دار استفاده شده است (پادشاه، 1363: 928). پشتیوان یا پشتوان در فرهنگ برهان قاطع، به معنی پشتیبان و یا چوبی است که به جهت استحکام دیوار، یک سرِ آن را به دیوار و سرِ دیگر آن را بر زمین نصب کنند (خلف تبریزی، 1361).
- پیرنیا، محمدکریم(1387)،سبک شناسی معماری ایران. تهران: سروش دانش.
- پادشاه، محمد(1363)، فرهنگ فارسی جامع آنندراج. تهران: کتابفروشی خیام.
- خلف تبریزی، محمدحسین(1361)، برهان قاطع. تهران: امیرکبیر.