گنبد اورچین
این نوع گنبد از خانواده گنبدهای رک به صورت پله پله ای (رک مضرس) است که با ارتفاع زیاد مانند کله قند مضرس ساخته می شود. در این گنبد قسمت های فوقانی، پس نشین های یکنواخت روی قسمت های تحتانی قرار می گیرد. معمولاً ارتفاع این گنبد از سایر گنبدها بلندتر است (Zemorshidy, 2008). ساختمان گنبدهای پلکانی مضرس یا گنبدهای پلکانی مطبق را می توان سبک ایرانی جنوبی اصطلاح کرد، زیرا گنبدهای ساخته شده در نواحی شمالی ایران همه با سطوح مستوی هستند. اگر از ناحیه جنوب غربی ایران مثلثی فرضی در نظر بگیریم که رأس آن شهر شوشتر و قاعده آن خط واصل بین جزیره خارک و بروجرد باشد، می توان گفت نقاط واقعه در این مثلث، در گنبد سازی، سبک مضرس داشته اند. معماران بناهای آرامگاهی در دوره سلجوقی دوره توازن و تعادل خود را می گذراند، از تجارب پیشین بهره می گرفتند و الگوهای تازه ای برای آینده ایجاد می کردند. در این دوره در جنوب ایران گنبدسازی در بناهای آرامگاهی بر خلاف بناهای هم دوره خود در شمال ایران سبک خاص خود را یافت و با انواع گنبد در جاهای دیگر ایران متمایز گشت و نوع جدیدی از گنبد که همان گنبد مضرس یا اورچین می باشد در بناهای آرامگاهی به منصه ظهور رسید (Grobeh, 2009). در لغت نامه دهخدا از اورچین به زینه، پایه، نردبان و پله پله یاد شده است (Pirnia, 2012).
- Zemorshidy, H.(2008). Iran’s arch and the arch in architecture. Tehran: urban improvement and Publishing Development Company of Iran
- Grobeh, E. (2009). Architecture of the Islamic world, its history and social context Y. Azhand, Trans(. Tehran: Mola
- Pirnia, M. (2012). Dome in Persian architecture. Asar Journal, 20(4), 131-134