گنبد خاگی
گنبدهای یک پوسته (خاگی) را می توان اولین نمونه های گنبدهای باربر و حمال و ریشه شکل گیری دیگر گنبدها دانست(معماریان، 122: 1367). به پوششی گفته می شود که داراي یک پوسته باربر است و پوستۀ دوم آن اگر موجود باشد نقش آمود را دارد و به عنوان پوسته اي جدا عمل نمی کند. از چفدهاي تخم مرغی سه گانه به نام هاي بستو، هلوچین و چمانه از رایج ترین چفدها براي ساخت این گنبد می باشد. هرگاه افراز و خیز چفد بیشتر باشد چفد تحمل بیشتري در برابر بارها دارد بر این اساس چفد بیز تند قادر به تحمل میزان بار بیشتري می باشد و بستو براي پوشش یخچال ها و آب انبارها کاربرد داشته است (معماریان،1391). در این نوع گنبد یک پوسته که می تواند با سنگ ،آجر یا خشت اجرا شود هم نقش باربري و انتقال نیروها را به عهده داشته و همزمان به عنوان عایق حرارتی ،صوتی و….نیز به کار می رفته است. گنبدهاي یک پوسته از نظر اجرایی نکات فنی زیر را به همراه دارد:
1- نوع آجرچینی گنبد به صورت گرد چین ورگ چین است
2- نوع ساختمایه مورد استفاده براي ساخت از آجر و ملات هاي مختلف گچی با ترکیب شکرسنگ است
3- براي بنا کردن گنبد احتیاجی به قالب نداریم (گلابچی ،1392).
- معماریان، غلامحسین (1367)، نیارش سازه های طاق ی در معماری ایران. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
- گلابچی، محمود و جوانی دیزجی، آیدین (1392)، فن شناسی معماري ایران ،چاپ اول ،تهران ،انتشارات سروش، صفحه 160.
- معماریان، غلامحسین (1391)، معماري ایرانی نیارش، تدوین هادي صفایی پور، انتشارات نغمه نو اندیش، صفحه 419،421،422.