گنبد رُک در معماری ایرانی
به گنبدهای نوک تیز مخروطی و هرمی گنبد رک گفته می شود(پیرنیا، 1383). از لحاظ شکل بیرونی گنبد می توان گفت گنبد اورچین شبیه گنبد رک مخروطی است و به گونه ای که روی آن پلکانی دوردار می باشد. از این نوع گنبد فقط جهت مقابر و آرامگاه ها استفاده می شده است(Eghtedary, 1996). طرز ساختمان گنبدهای رک مضرس بدین قرار بوده است که نخست بالای بام را به شکل مخروط با چوب قالب بندی می کرده اند و سپس در پشت قالب از روی قاعده درونی گنبد که قاعده اصلی بود، آجر می چیده اند و قاعده بیرونی را به نحوی که دل خواهشان بوده، کوکبی یا کثیر الاضلاع می ساخته اند، و به همین نحو با اتکاء به قالب، زینه به زینه، گنبد را بالا می برده اند. کارکردن بر روی قالب به سازندگان امکان حفظ گنبد را می داده است، و نیز به آن ها امکان می داده است که از عناصر مختلف برای تزئین گنبد استفاده کنند بی آنکه به تمامیت و یا توازن بنا لطمه ای وارد آید. نمونه این ابداع در گنبد سلیمان بن علی بندر گناوه مشهود است(سعیدیان و همکاران، 1390).
- سعیدیان، امین، قلی، مجتبی، زمانی، احسان، بمانیان، محمدرضا(1390)، سیر تکامل گنبد اورچین بر اساس عوامل موثر در شکل گیری یک نماد معماری، معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره9، صص 111- 127.
- پیرنیا، کریم (1383)، سبک شناسی معماری ایرانی، سروش دانش.
- Eghtedary, A. )1996(. traces of the historical architecture khuzestan. Tehran:Eshareh