اُرُسی
در حال حاضر تعاریف مختلفی از پنجره ارسی در منابع علمی ذکر شده است، از جمله: «ارسی ها در یا پنجره ی کشویی بالارویی است که به طور عمودی بالا و پایین برده می شود عموما درگاه آن رو به حیاط است» (شفیع پور، 164: 1385). به طور کلی نقطه مشترک غالب این تعاریف از ارسی ها، باز و بسته شدن لنگه ها به صورت عمودی می باشد. آن ها همواره دوجداره ساخته می شدند و علاوه بر تأمین نور و تهویه هوا، منظره مناسبی به بنا می داده اند. اگر چه به دلیل هزینه بالای تولید، معمولا استفاده عمومی نداشته و صرفا در کاخ ها، برخی مساجد و خانه های اعیانی، دیده شده اند (زارعی، 112: 1392). اُرسي نوعي در و پنجره چوبي است که حالت بالا و پايين رونده دارد. «ار» پيشوندي است به معناي بالا رفتن و نظير آن در واژه هاي اردک (مرغ بالاجهنده) ، ارلنگ (حرکت توأم با جهش اسب)، ارچين (پله) و بسياري از واژه هاي ديگر ديده مي شود. به معناي شبکه و نور و چشمه و تماشا در گويش هاي جنوبي ايران بسيار معمول است. اُرسي پنجره مشبکي است که به جاي گشتن بر روي پاشنه گرد، بالا و پايين مي رود و در محفظه اي که روي آن قرار گرفته، جاي مي گيرد و در اُشکوب کوشک ها و پيشان (ايوان اصلي جلوي گنبد خانه) و رواق ساختمان هاي سردسيري بسيار ديده مي شود. نقش شبکه اُرسي معمولا مانند پنجره ها و روزنه هاي چوبي است و نمونه هاي زيباي آن در خانه هاي کهن اصفهان، کاشان و يزد و انواع جديد تراش در تهران بسيار است (پيرنيا، 355: 1371).
- زارعی، محمدابراهیم (1392 )، سنندج شهر ارسی، بررسی روند شکل گیری و گسترش هنر ارسی سازی بر اساس نمونه های موجود، نشریه مطالعات معماری ایران، (4)، صص 109-130.
- شفیع پور، آسیه (1385)، ارسی در معماری سنتی ایران، فصلنامه هنر، شماره 68 ،صص 164-183.
- پيرنيا، محمدکريم (۱۳۷۱)، آشنايي با معماري اسلامي ايران، تهران، دانشگاه علم و صنعت ايران.